2008 yılında Demir çağında İbrani bir yerleşke olan Khirbet Qeiyafa’da yapılan kazılarda bir kırık çömlek parçası üzerinde M.Ö. 10. veya 11. yüzyıla dayanan bir yazıt keşfedilir. Yazıt şehir valisine gönderilen bir mesajdır. Proto-Kenan dilinde yazılan yazıtta birçok İbranice fiil keşfedilir. Neticede uzmanlar yazının ilkel bir İbranice olabileceği görüşünde birleşir. Yazıda dikkatimizi çeken iki unsur hem bir hakimden hem de bir kraldan bahsetmesidir. Profesör Emile Peuch’a gore; yazı, İsrail’de hakimlik sisteminden bir krallık sistemine geçişi yansıtmaktadır. Hatta belki de Saul’un kral olarak seçildiğini duyuran çevre kentlere bir rapor olabileceğini düşündürmektedir. Uzmanlara göre bu yazıt günümüzün en eski İbranice yazıtlarındandır ve İstanbul Arkeoloji Müzesinde sergilenen M.Ö. 925 tarihli Gezer Takviminden yaklaşık 100 sene daha eskidir.
Yazıtın Türkçe çevirisi şöyledir: “Zülmetmeyin ve Tanrı’ya hizmet edin… Hakim ve dul kadın yas tuttular; İkamet eden yabancıların ve çocukların üzerinde gücü var, Reisler ve baş memurlar bir kral seçtiler. Topluluktan 60 hizmetçiyi işaretledi…”
Haifa Üniversitesi tarih profesörü Gershon Galil, Khirbet Qeiyafayı 1.Tarihler 4:23’te bahsi geçen “Neta’im” ile bağdaştırmakta. Bunun nedeni Qeiyafa sit alanının Khirbet Ğudrayathe’ye (Kutsal Kitapta “Gederah”) olan yakınlığıdır. Her iki kentin halkı “kralın hizmetinde” olan “çömlekçiler” olarak bilinirlerdi. Bu tanım sit alanında yapılan keşiflerle oldukça uyumludur.
- Leval, Gerard. “Ancient Inscription Refers to Birth of Israelite Monarchy.” Biblical Archaeology Review, Mayıs/Haziran 2012, sf. 41-43.
- “Khirbet Qeiyafa identified as biblical “Neta’im””. University of Haifa. 4 Mart, 2010. http://newmedia-eng.haifa.ac.il/
- Resim: Luke Chandler. http://lukechandler.files.wordpress.com
