Amarna Tabletleri

Amarna Mektupları bir zamanlar firavun Akhenaten’in başkenti olmuş olan Amarna’da kazara 1887’de keşfedilen yüzlerce çivi yazısı tabletlerine verilen isimdir. Tabletler firavun Akhenaten’in (MÖ. 1353–1336) kendisine kul olan Kenan şehir devletlerinin krallarıyla yaptığı yazışmaları içermektedir.

Amarna mektupları, Filistin topraklarında birçok soruna neden olan “Hapiru”lardan bahsetmektedir. Kimi tarihçilere göre bu bahsi geçen Hapirular, aslında İbraniler’dir. Kimilerine göre ise aslında Hapiru terimi etnik bir terimden çok “çapulcu” anlamını taşıyan aşağılayıcı bir kelimedir. Nitekim bu mektuplardan 1000 sene önce aynı terimin Mezopotamya’da kullanıldığını da görmekteyiz. Terim büyük ihtimalle “İbrani” demek değilse de bahsi geçen bu çapulcular, firavun ve Mısır’a düşman olarak tarif edilir ve özellikle Gezer, Hebron, Lakiş, Kudüs ve Biblos krallarının firavunla yaptıkları yazışmalar Eski Ahit’in Hakimler bölümüyle genel hatlarıyla bazı benzerlikler sergilemektedir. Elbette tabletlerde geçen savaşların birçoğu Hakimler kitabında yer almasa da, şunu unutmamak gerekir ki, bu zaman diliminde Kutsal Kitap’ta kaydedilmemiş olan birçok savaş ta olmuştur.

Mektuplarda Kenan şehir devletlerinin kralları firavundan sık sık yardım talep etmektedir ve zamanında yardım yetişmediği veya firavun cevap vermediği için yakınmalarla doludur. Aslında bu dönem, Mısır devleti için büyük sıkıntılar teşkil etmektedir. Firavun Akhenaten, Mısır’ın çok tanrılı sistemini yerle bir edip, Ra (güneş) tanrısını benimseyerek tek tanrılı bir sisteme geçiş yapar. Bu geçiş süreci özellikle Mısır’ın siyasi açıdan çalkantılı bir sürece girmesine neden olur. Dolayısıyla iç siyasetle meşgul olan firavunun neden Kenan şehir devletlerine yardım gönderemediği anlaşılmaktadır.

271.Tabletten Bir Kesit: “Gezer hükümdarı Mikili’den Firavuna: Kralımız [Firavunumuz], Hebron hükümdarı Şuvardata ve bana karşı olan savaş zorlu geçmektedir. Topraklarınızı Hapiruların lanetinden kurtarın! Yardım edemeyecekseniz atlı arabalar gönderin ki, en azından kullarınız kurtulsun.”
287.Tabletten Bir Kesit: “Kudüs hükümdarı Abdi-Heba’dan Firavuna: Şimdi Kudüs’ü ele geçirmeye çalışıyorlar. Fakat Firavun kendi ismini [şanını] sonsuza dek Kudüs’e yerleştirmiştir! Kudüs’ü haline terk edemezsiniz! Gezer, Aşkelon ve Lakiş Hapirular’a yağ, gıda ve diğer malzemeler verdiler…”
288.Tabletten Bir Kesit: “Kudüs hükümdarı Abdi-Heba’dan Firavuna: Hapirular bütün şehirleri aldılar. Hiçbir hükümdar yerinde kalmadı. Turbazu ve Yaptih-Hadda, Silu (Şilo) kentinde katledildiler. Hapirular, Lakişli Zimredda’yı de öldürdüler. Kralımız [Firavun] neden bir şey yapmadınız? Eğer okçu göndermezseniz kralın tüm toprakları kaybedilecek…”

© Kutsal Kitap ve Arkeoloji