Soleb “Yahve” Yazıtı

Soleb, Sudan yakınlarında bulunan antik bir Mısır yerleşkesidir. Buradaki bir tapınakta ilginç bir hiyeroglif yazıtı bulunmakta: Kenan/Edom yakınlarında bulunan “YHV’nin Şaşuları”.  Eski Mısır dilinde “Şaşu” göçebeler için kullanılan bir terimdir. Bu göçebelerin “YHV” adında bir ilahla bağdaştırılmaları son derece ilginçtir. Burada belirtilen YHV’nin Yahudilerin ilahı Yahve olduğu düşünülmektedir. Hiyeroglif yazıtının tarihi M.Ö. 1400 seneleri… Kutsal Kitap’taki kronolojiyi izleyecek olursak Mısır’dan çıkış tarihi M.Ö. 1446 olarak hesaplanmaktadır. Bunu nereden mi biliyoruz? 1.Krallar 6:1’deki bir referanstan: “İsrail halkı Mısır’dan çıktıktan dört yüz seksen yıl sonra, Süleyman, krallığının dördüncü yılının ikinci ayı olan Ziv ayında RAB’bin Tapınağı’nın yapımına başladı.” Bu ayette verilen tarih Süleyman’nın krallığının 4. senesi yani M.Ö. 966 yılıdır. Basit bir matematik hesabıyla Mısır’dan çıkış tarihi M.Ö. 1446 yılı olarak karşımıza çıkmaktadır. Mısır kronolojilerine göre bu tarih ya III. Tutmosis’e ya da II. Amenhotep’e denk gelmektedir.

Soleb’de ki yazıt M.Ö. 1400 seneleri civarı, yani III. Amenhotep dönemindendir. Bu şunu gösteriyor: III. Amenhotep’in kendisi veya katipleri bu ilahın ismini bir şekilde duymuşlardı ki, böylece bunu yazıta geçirmişlerdi. Misir’dan Çikiş 5:22’de ilginç bir detay keşfediyoruz: “Firavun, ‘RAB (YHV) kim oluyor ki, O’nun sözünü dinleyip İsrail halkını salıvereyim? RAB’bi (YHV’yi) tanımıyorum. İsrailliler’in gitmesine izin vermeyeceğim” diyor. Çıkış kitabında bahsi geçen firavun YHV ismini işiten ilk firavun oluyorsa bu demek ki M.Ö. 1400’e ait “YHV’nin Şaşuları” bu tarihten sonra yazıya alınmıştır. Özetçe bu hiyeroglifte hem M.Ö. 15. yüzyıla dayanan bir Mısır’dan çıkış ve Yahudilerin o dönemde sosyal açıdan göçebe bir toplum olmalarının birer teyidini görmekteyiz.   

© Kutsal Kitap ve Arkeoloji